فصلنامه مطالعات ایلام شناسی

مقاله پژوهشی

استقرارهای شهرنشینی محوطة باستانی «کل سه پا درویشان» سیروان در دورة تاریخی دکترحبیب‌اله محمودیان / دکترقانع احمدی

دوره 9، شماره 29 ، فروردین 1403، صفحه 6-36

چکیده

چکیده شهر از جمله نهادهای مدنی است که در مکانی از جغرافیای زیستی انسان شکل می‌گیرد. تاریخ علم، شهر و شهرنشینی را معادل «تمدن » معنی کرده است. از زاویة دیگر برخی، تمدن را دستاوردهای مادی و فرهنگ را دستاوردهای معنوی بشر تعریف کرده‌اند. از این‌رو، بررسی و مطالعة این مفهوم از جهات مختلف دارای اهمیت است. بررسی‌های تاریخی نشان ... بیشتر

مقاله پژوهشی

بررسی تاریخی و باستان‌شناختی دژ- شهر دربند بدره دکتر محسن سعادتی

دوره 9، شماره 29 ، فروردین 1403، صفحه 37-95

چکیده

چکیده مطالعة تاریخ شهرسازی و شهرنشینی و به تبع آن شهر، در مطالعة تاریخ و تمدن حائز اهمیت است، در اکثر کتب تاریخ و تمدن از همه ابعاد بشر اعم از فرهنگ و آداب و رسوم و مذهب تا ویژگیهای اقتصادی و تکنیکی و شرایط سیاسی و نظامی حاکم و حتی تک عناصر ساخته بشر، چون آثار بدیع معماری سخن رفته؛ اما کمتر از مهمترین و پایدارترین اثر ساخته شدة بشر، ... بیشتر

مقاله پژوهشی

آیین مهر در ایران باستان، ایزد عهد و پیمان، روشنایی، جنگاوری، پاکی و ناآلودگی پژوهش: رحیم تزری

دوره 9، شماره 29 ، فروردین 1403، صفحه 96-136

چکیده

چکیده بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد، آیین مهر یا میترائیسم در ایران پیش از زردشت تا پایان دوران ساسانی، به عنوان ایزد عهد و پیمان، روشنایی، جنگاوری، پاکی و ناآلودگی مورد پرستش بوده‌ است. این آیین بر پایة پرستش میترا یا مهر، در پارسی میانه بنیان نهاده شد. میثرِه یا مهر از ایزدان کهن ایرانی است که در سده‌های دوم و ... بیشتر

مقاله پژوهشی

بررسی معماری سنتی و ماندگاری بناهای تاریخی (مطالعة موردی: بناهای تاریخی استان ایلام) مهندس زینب لطفی ، مهندس آزاده محمودیان

دوره 9، شماره 29 ، فروردین 1403، صفحه 137-191

چکیده

چکیده فضاهای تاریخی به عنوان بخشی از سازه‌های معماری سنتی، از سیاست‌های توسعه پایدار تبعیت کرده است. این مقوله به دلیل اهمیت و ضرورت آن، از مسائل کلیدی قابل طرح در مراکز علمی و اجرایی است. از جهتی دیگر محیط زیست، اقلیم و تغییرات آن، مسئلة کاهش مصرف انرژی و مسائل بوم‌شناختی از دیگر عوامل تأثیرگذار در شکل‌گیری سیاست‌های معماری پایداراست. ... بیشتر

مقاله پژوهشی

مطالعه وبررسی نمادهای کیهانی در اسطوره شناسی معصومه صفایی نیا ، زهره صیدمرادی

دوره 9، شماره 29 ، فروردین 1403، صفحه 192-208

چکیده

چکیدهایرانیان در میان ملت‌های کهن شاید تنها ملتی باشد که هنوز ارتباط خود با گذشته‌اش را حفظ کرده و رشته اندیشه‌های او با نیاکانش قطع نشده است. اسطوره و اسطوره‌شناسی، از جمله مباحثی است که در میان ملت‌ها و اقوام مختلف جایگاهی دارد، چرا که اساطیر نشان‌دهندة فرهنگ و نحوة تفکر مردمان در دوران‌های کهن است. اسطوره تاریخ ماندگار ... بیشتر

مقاله پژوهشی

هوره، آوازی نیایشی از عهد باستان ولی کمری

دوره 9، شماره 29 ، فروردین 1403، صفحه 209-234

چکیده

چکیده هوره آوازی اصیل، با صلابت و تاریخی است که در بخش غربی ایران و در میان اقوام کرد و فرهنگ‌های هم جوار رواج دارد. فرهنگ هوره، ریشه در تاریخ کهن ایران زمین دارد. آوازی نیایشی است که بر محور ستایشگری اهورامزدا بوده است. قبل از اسلام در سرزمین ایران از جمله نواحی کُردنشین آیین زردشت رواج داشته است. هدف از این پژوهش بررسی هرچه ... بیشتر

قلعه شمیران ، نقش و جایگاه آن در کنار رودخانه مرزی کنگیر

لیلا خسروی

دوره 2، شماره 4 ، مهر 1396

چکیده

قلعه شمیران با مصالح لاشه سنگ و ملاط گچ نیم پخته ی نمیکوب بر روی صخره ای با شیب تند، مشرف به رودخانه ی کنگیر در شهرستان ایوان، بخش زرنه، در فاصله ی حدود سه کیلومتری روستای سرتنگ در استان ایلام واقع شده که از دوران ساسانی تا پایان دوره صفوی پا برجا بوده است. این قلعه از سه طرف به رود کنگیر و تنها از طرف جنوب به خشکی راه دارد و دارای پنج برج ... بیشتر قلعه شمیران با مصالح لاشه سنگ و ملاط گچ نیم پخته ی نمیکوب بر روی صخره ای با شیب تند، مشرف به رودخانه ی کنگیر در شهرستان ایوان، بخش زرنه، در فاصله ی حدود سه کیلومتری روستای سرتنگ در استان ایلام واقع شده که از دوران ساسانی تا پایان دوره صفوی پا برجا بوده است. این قلعه از سه طرف به رود کنگیر و تنها از طرف جنوب به خشکی راه دارد و دارای پنج برج دیده بانی بوده که یکی از برجها در درگاه ورودی و چهار برج دیگر در چهارگوشه ی آن قرار دارند. طول این سازه 14 متر و عرض آن 7 متر و پوشش سقف آن ویران شده است. موقعیت استراتژیک این منطقه در زاگرس مرکزی و واقع شدن بر سر یکی از راه های مهم باستانی به بین النهرین و وجود رودخانه ی کنگیر می تواند از متغیرهای موثر در شکل گیری این سازه معماری باشد. نزاع بر سر رودخانه مرزی کنگیر در طول تاریخ، سابقه طولانی دارد زیرا کنگیر پس از گذشتن از دشت ایوان و مشروب کردن زمین های این دشت به طرف سومار جریان داشته و از آنجا به عراق می ریزد که هم اکنون نیز سد کنگیر دقیقا در تنگه شمیران بر روی این رودخانه احداث شده است. از نظر جغرافیای تاریخی این ناحیه بخشی از ایالت ماسبذان بوده که به علت آب و هوای خوش و کوهستانی، محل تفریح و شکارگاه شاهزادگان و حاکمان ساسانی و سپس در دوران اسلامی به ویژه برخی از خلفای عباسی بوده است. سازه های این منطقه با توجه به سبک معماری، نوع مصالح، طاق ها و شیوه های اجرای آنها و استفاده از موانع طبیعی برای امکانات تدافعی، معماری دوران ساسانی را یادآور می شوند و در ایجاد آنها موقعیت مناسب طبیعی که دارای امکانات دفاعی برای ایجاد یک حریم امن برای ساکنان آن باشد، نقش اصلی را داشته است. این پژوهش با رویکرد تاریخی ـ توصیفی به روش بررسی میدانی و مطالعه ی متون تاریخی ضمن بازشناسی جایگاه و کارکرد این سازه و بررسی ارتباط آن با سایر بناهای اعیانی کاوش شده توسط نگارنده در حاشیه ی رود کنگیر انجام شده است. اجرای این طرح با محوریت دفاع غیر عامل به جهت تحکیم حریم دفاعی و رفع خلاء مطالعاتی در زمینه سبک معماری این نوع سازه ها در دوران تاریخی موثر خواهد بود و در تلاش است نقش قلعه فوق را در امور نظامی، تدافعی و امنیتی منطقه ارزیابی کند. این استحکامات در عین تنوع کارکردی، در تحولات سیاسی و اجتماعی این ناحیه از غرب ایران نقش تعیین کننده ای داشته اند که به دلایلی از قبیل محافظت از راهها و تامین امنیت حاکمان و تثبیت قدرت آنها احداث شده اند.

معرفی زمین شناسی استان ایلام و اهمیت آن در باستان شناسی

حاجی کریمی؛ صادق علیمرادی

دوره 3، شماره 6 ، فروردین 1397

چکیده

استان ایلام که در نوار غربی کشور واقع شده است، در تقسیمات واحدهای زمین شناسی کشور در زاگرس چین خورده قرار دارد. ساختمان های زمین شناسی استان عمدتاً تاقدیس ها و ناودیس ها بوده که تاقدیس ها ارتفاعات و ناودیس ها دشت های استان را تشکیل داده اند. مهمترین تاقدیس های استان ایلام تاقدیسهای کبیرکوه، سیاه کوه، اناران، انجیر، سمند، کاسه ماست، ... بیشتر

تپه شریف آباد‌، محوطه‌ای استقراری در کرانه رودخانه گاماسیاب زاگرس مرکزی

دوره 6، شماره 18 ، تیر 1400، ، صفحه 6-44

چکیده

چکیده تپه شریف‌آباد یا سلگی(A&B) از معدود محوطههای استقراری وسیع و بزرگ حوزۀ رودخانه گاماسیاب در دشت نهاوند است. این محوطه محل تلاقی راههایی باستانی و قدیمی است که از صحنه، هرسین و کنگاور به سمت نهاوند و محوطه گیان میرود. در بررسی این محوطه، سفالینههایی از دورۀ مفرغ قدیم(گودینIV- یانیق – کورا ارس) و سفالهای مربوط ... بیشتر

بررسی و مطالعه باستانشناختی چهارتاقی گنبد ماهی بیشه دراز دهلران

محسن سعادتی

دوره 4، شماره 11 ، تیر 1398

چکیده

چهارتاقی نویافته گنبد ماهی بیشه دراز، از جمله بناهای مذهبی دوره ی ساسانی در استان ایلام است. مصالح این اثر تاریخی همانند بسیاری از آثار تاریخی دوره ی ساسانی در غرب ایران ،از سنگ و ملات گچ بوده است. بنای این چهارتاقی از گونه چهارتاقی های ساده با چهار درگاه باز می باشد که نمونه مشابه پلان این چهارتاقی را م توان در غرب زاگرس، از جمله ... بیشتر

گونه شناسی سفال‌های دوره ساسانی شهرستان دهلران (مورد مطالعه: مناطق زرین‌آباد و میمه)

امیر خانمرادی

دوره 5، شماره 16 ، مهر 1399

چکیده

شناخت سفال ساسانی در مناطق مختلف ایران همواره با نواقص و کمبودهای فراوانی رو به رو بوده است. دهلران، نیز به مانند بسیاری از مناطق ایران علیرغم بررسیهای گسترده اطلاعات چندانی از وضعیت و گونههای سفالی دوره ساسانی آن در دسترس نیست[1] به همین دلیل سفالهای ساسانی که طی بازدید سال 1394 از بخش زرین آباد و میمه در منطقه کوهستانی ... بیشتر

تحولات تاریخی و باستانشناختی شهر باستانی بانچوار

حبیباله محمودیان

دوره 5، شماره 17 ، دی 1399

چکیده

چوار از مناطق تاریخی استان ایلام به شمار میرود. زبان و ادبیات غنی، آثار تاریخی و فرهنگی متعلق به استقرارهای دوران پیش از تاریخ تا عصر حاضر، تراکم مکانهای استقراری عصر آهن و برنز، شیوههای معیشتی سنتی و ...، هویتی فرهنگی و تاریخی به این شهرستان دادهاند که در این مقاله مورد توجه قرار گرفته است. اولین بار است که نام شهر باستانی بانچوار در ... بیشتر

فصلنامه مطالعات ایلام شناسی

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 9 (1403)

دوره 8 (1402)

دوره 7 (1401)

دوره 6 (1400)

دوره 5 (1399)

دوره 4 (1398)

دوره 3 (1397)

دوره 2 (1396)

دوره 1 (1395)

استقرارهای شهرنشینی محوطة باستانی «کل سه پا درویشان» سیروان در دورة تاریخی دکترحبیب‌اله محمودیان / دکترقانع احمدی

چکیده

بررسی تاریخی و باستان‌شناختی دژ- شهر دربند بدره دکتر محسن سعادتی

چکیده

آیین مهر در ایران باستان، ایزد عهد و پیمان، روشنایی، جنگاوری، پاکی و ناآلودگی پژوهش: رحیم تزری

چکیده

بررسی معماری سنتی و ماندگاری بناهای تاریخی (مطالعة موردی: بناهای تاریخی استان ایلام) مهندس زینب لطفی ، مهندس آزاده محمودیان

چکیده

مطالعه وبررسی نمادهای کیهانی در اسطوره شناسی معصومه صفایی نیا ، زهره صیدمرادی

چکیده

هوره، آوازی نیایشی از عهد باستان ولی کمری

چکیده

قلعه شمیران ، نقش و جایگاه آن در کنار رودخانه مرزی کنگیر

چکیده

معرفی زمین شناسی استان ایلام و اهمیت آن در باستان شناسی

چکیده

تپه شریف آباد‌، محوطه‌ای استقراری در کرانه رودخانه گاماسیاب زاگرس مرکزی

چکیده

بررسی و مطالعه باستانشناختی چهارتاقی گنبد ماهی بیشه دراز دهلران

چکیده

گونه شناسی سفال‌های دوره ساسانی شهرستان دهلران (مورد مطالعه: مناطق زرین‌آباد و میمه)

چکیده

تحولات تاریخی و باستانشناختی شهر باستانی بانچوار

چکیده

ابر واژگان